63. türkiye hükûmeti ne demek?

63. Türkiye Hükûmeti, II. Davutoğlu Hükûmeti veya Seçim Hükûmeti, bir önceki hükûmetin de başbakanı olan dönemin Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu'nun, 1 Kasım 2015'te yapılan seçim öncesi süreçte ülkeyi yönetmek üzere kurduğu seçim hükûmetidir.¹ Seçimden sonra yeni bir hükûmetin kurulmasına dek görev yapmıştır. Türkiye Cumhuriyeti siyasi tarihi'nde kurulan ilk seçim hükûmetidir.²

7 Haziran 2015'te yapılan seçimlerin ardından 45 gün içinde hükûmetin kurulamamış olması üzerine Cumhurbaşkanının TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermesi sonucunda kurulmuştur ve geçici bakanlar kurulu niteliğindedir.³⁴ Anayasanın 114. maddesine göre,

Hükûmet için TBMM'de güven oylaması yapılmamıştır.⁵

Arka planı

7 Haziran 2015'te yapılan milletvekili genel seçimlerinde hiçbir parti tek başına iktidar olmak için gerekli çoğunluğu sağlayamadı.⁶ Bunun üzerine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, en çok oyu alan⁷ Adalet ve Kalkınma Partisi'nin genel başkanı Ahmet Davutoğlu'nu 9 Temmuz'da⁸ yeni hükûmeti kurmakla görevlendirdi.⁹ Ancak Davutoğlu'nun temasları sonucunda hiçbir partiyle anlaşmaya varılamadığından,¹⁰¹¹¹² hükûmet kurulamadı.¹³ Davutoğlu aldığı görevi, anayasadaki kırk beş günlük sürenin dolmasına beş gün kala Cumhurbaşkanına iade etti.¹⁴

TBMM Başkanlık Divanı seçiminden sonra kırk beş gün içinde yeni bakanlar kurulunun kurulamaması üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan, Anayasanın 116. maddesinde yer alan¹⁵ yetkiye dayanarak, seçimlerin yenilenmesine karar verdi.¹⁶¹⁷ Bu karar üzerine girilen seçim döneminde görev yapması amacıyla, AK Parti Genel Başkanı ve mevcut Başbakan Davutoğlu, 25 Ağustos'ta¹⁸ anayasada belirtildiği üzere¹⁹ geçici bakanlar kurulu niteliğinde bir seçim hükûmeti kurmakla görevlendirildi.²⁰

Hükûmet kurulma çalışmaları

CHP 27 Haziran 2015 tarihinde 14 maddelik ilkeler listesini açıkladı.²¹ AK Parti koalisyon çalışmaları için ilk olarak Ahmet Davutoğlu başkanlığında 13 Temmuz 2015 tarihinde CHP genel merkezine gitti. Davutoğlu ile Kılıçdaroğlu arasındaki görüşme 1 saat 40 dakika sürdü. Görüşme sonucunda erken seçimin sorunlara çare olmayacağı, bir koalisyon hükûmeti ile yola devam edilmesi gerektiği görüşü öne çıkmıştır.²² AK Parti ve CHP arasındaki görüşmeleri Ömer Çelik ve Haluk Koç'un sürdüreceği bildirilmiştir.²³

AK Parti heyeti 14 Temmuz'da ikinci olarak Milliyetçi Hareket Partisi ile görüştü. 1 saat 45 dakika süren görüşmede MHP genel başkanı Devlet Bahçeli'nin “Önce CHP ve HDP ile denemelerini, bu olmazsa üzerlerine düşeni yapacaklarını” söylediği basında yer almıştır.²⁴

Mecliste grubu bulunan Halkların Demokratik Partisi ile 15 Temmuz'da yapılan görüşme 1 saat 58 dakika sürdü.²⁵ Görüşme sonrasında HDP adına açıklama yapan Sırrı Süreyya Önder “AK Parti-CHP koalisyonuna yapıcı muhalefet anlayışıyla destek veririz” dedi. Görüşmede Çözüm süreci hakkında da konuşulduğu bildirildi.²⁶

21 Temmuz 2015 tarihinde basında yer alan haberlerde AK Parti ile CHP arasında ilk görüşmenin ardından Ömer Çelik ve Haluk Koç arasında koalisyon kurulmasındaki yöntem konusunda anlaşıldığı belirtildi.²⁷

MHP lideri Devlet Bahçeli 22 Temmuz 2015 tarihinde Kırıkkale’de yaptığı açıklamada “Erken seçimden korkmuyoruz. Her an seçim olacakmış gibi Kırıkkale'den bugün startı veriyoruz” dedi.²⁸

20 Temmuz 2015'te Suruç'ta düzenlenen bombalı saldırının ardından CHP kanadından Kemal Kılıçdaroğlu ve Antalya Milletvekili Deniz Baykal'ın yaptığı açıklamada koalisyon görüşmeleri sürecinin devam etmesine karşın erken seçim ihtimalinin arttığını belirttiler.²⁹

AK Parti ile CHP arasındaki koalisyon görüşmelerinde CHP heyetinde Parti Sözcüsü Haluk Koç, Genel Başkan Yardımcıları Faik Öztrak, Selin Sayek Böke ve İstanbul Milletvekili Akif Hamzaçebi yer aldı.³⁰ AK Parti'den ise Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş, Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik, Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz ile milletvekilleri Taha Özhan ve Osman Can katıldı.³¹ Görüşmelerde Ak Parti'nin 10 CHP'nin ise 14 maddesi üzerinde görüşüldüğü bildirildi. AK Parti, CHP'nin 14 maddesinden 9'una sıcak baktığı iddia edildi.³² 25 Temmuz 2015 tarihinde AK Parti ve CHP arasında varılan mutabakat çerçevesinde heyetler arası ilk görüşme yaklaşık 5 saat sürdü. Görüşme sonrasında Ak Parti adına açıklama yapana Ömer Çelik "4-5 toplantıya daha ihtiyacımız var. Görüşmelerin gelecek hafta da devam edecek. Hükûmet ortaklığı tablosunun çıkması ya da bir erken seçim seçeneğinin ortaya çıkması yüzde elli ellidir. Son ana kadar bu böyle korunacaktır." ifadelerini kullandı.³³

24 Temmuz 2015 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Suriye'deki IŞİD ve Irak'taki bazı PKK hedeflerini vurmasının ardından CHP tatile giren meclisi³⁴ olağanüstü toplama çağrısı yaptı. Bu çağrı AK Parti cephesinden de olumlu karşılandı.³⁵

CHP ve AK Parti arasındaki ikinci görüşme 29 Temmuz 2015 tarihinde gerçekleştirildi. İkinci görüşme 6,5 saat sürdü.³⁶ Bu görüşmenin ardından basında yer alan haberlerde 10 maddenin 6’sında uzlaşmaya yakın olunduğu, ciddi görüş ayrılığı olan şu 4 madde liderlere kalabileceği iddia edildi.³⁷ Ve ayrıca seçimlerin ardından CHP'nin yayınladığı 14 maddelik ilkeler listesindeki 9 maddeden vazgeçtiği 5 maddeden ise taviz verilmeyeceği basında yer aldı.³⁸ Üçüncü görüşme ise 31 Temmuz'da gerçekleştirildi ve bu görüşmede 7 saat 40 dakika sürdü.³⁹⁴⁰⁴¹ Dördüncü görüşme 1 Ağustos 2015 rarihinde gerçekleşti.⁴² Heyetler arası son görüşme 4 Ağustos 2015 tarihinde gerçekleşti ve 7,5 saat sürdü. Toplantılar sonrasında heyetler adına açıklama yapan Ömer Çelik ve Haluk Koç görüşmelerle ilgili genel başkanlarına ve partilerin yetkili organlarına sunumlar yapılacağını belirttiler. Bundan sonraki sürecin parti içinde yapılacak görüşmeler sonrasında netlik kazanacağı açıklandı.⁴³⁴⁴⁴⁵⁴⁶ Toplantılar sonrasında basında yer alan haberlerde dış politika, eğitim, hak ve özgürlükler, sosyal politikalar ve cumhurbaşkanı'nın yetkileri konusunda görüş ayrılıkları olduğu öne sürüldü.⁴⁷⁴⁸ Bu görüşmeler tamamlandığında Anayasada öngörülen seçimlerden sonra 45 gün içerisinde hükûmet kurulması gerektiren sürenin bitmesine 19 gün kalmıştı.⁴⁹ İki lider 10 Ağustos 2015 tarihinde 4,5 saate yakın bir görüşme gerçekleştirdi.⁵⁰ İlk görüşemenin ardından CHP'de yapılan Merkez Yönetim Kurulu toplantısında koalisyon için Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu'na tam yetki verildi.⁵¹ 12 Ağustos tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 45 günlük sürenin esnetme yetkisi olmadığını söyledi.⁵² Liderler arası ikinci görüşme ise 12 Ağustos'ta gerçekleşti.⁵³ İkinci görüşmenin ardından koalisyon konusunda anlaşma sağlanamadı.⁵⁴ Görüşmenin ardından liderler açıklamalarda bulundu.⁵⁵ Kemal Kılıçdaroğlu AK Parti tarafından kendilerine 3 aylık seçim hükûmeti oluşturmak için teklifte bulunulduğunu açıkladı.⁵⁶ AK Parti’den, böyle bir hükûmet önermedikleri açıklamasının ardından CHP’den Haluk Koç tutanakla yanıt geldi.⁵⁷ Bu gelişmelerin ardından Kasım ayında bir erken seçim ihtimalinin güçlendiği senaryoları konuşulmaya başlandı.⁵⁸⁵⁹ Görüşmelerde anlaşma sağlanamamasının ardından MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli AKP ile CHP millet nezdinde hayal kırıklığı yarattı açıklamasında bulundu.⁶⁰

CHP ile anlaşma sağlayamayan AK Parti heyeti koalisyon görüşmeleri için MHP'den randevu talebinde bulundu ve bu talep MHP tarafından kabul edildi.⁶¹ Ancak bu görüşmede taraflar anlaşma sağlayamadılar.⁶² Görüşme tamamlandığında hükûmet kurulması gerektiren sürenin bitmesine 6 gün kalmıştı.⁶³ Bu görüşmenin ardından CHP'den yapılan açıklamada Davutoğlu'nun görevi iade etmesi çağrısında bulunuldu.⁶⁴

30 Temmuz'da MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli açılım konusunun tamamen sonlandırılması ve diğer şartlarının yerine getirildiği takdirde, "Elimizi değil, gövdemizi taşın altına koyarız" dedi.⁶⁵ Bu açıklamanın bir gün sonrasında ise Bahçeli yaptığı açıklamada “Sizin için en kutsal değerinizi esas alırız. Protokolü hep beraber yazarız da o kalemin ucunda yazarken ayağının yerden kalktığını bilemeyiz. Ama bunların hepsini kabul ettikten sonra milletin huzurunda Ku’ran’ı Kerim’e el basarsanız, basarız” dedi. Başbakan Davutoğlu da 'Yeni Türkiye Yolunda' adlı ulusal sesleniş konuşmasında "Milliyetçi Hareket Partisi ile de temaslarımız devam ediyor" ifadesini kullandı.⁶⁶ Kemal Kılıçdaroğlu 1 Ağustos'ta Hürriyet gazetesinden Vahap Munyar'a yaptığı açıklamalarda “Türkiye’nin çıkarları için her türlü ödünü vermeye hazırız. AK Parti ile koalisyon kuramazsak üzülürüm. Kurulacak koalisyon eğer Türkiye’ye önemli bir sıçrama yaptıracaksa, kısa vadeli oy kaybı yaşamaya razıyız” dedi.⁶⁷ Görüşmelerin olumsuz sonuçlanmasının ardından MHP kanadı koalisyonun kurulamaması ile ilgili Davutoğlu'nu suçladı.⁶⁸⁶⁹

Cumhurbakanı Erdoğan Seçim hükûmeti kurulması için Davutoğlunu görevlendirdi. Davutoğlu'nun bakanlık teklifinde bulunduğu Deniz Baykal⁷⁰ ve Levent Tüzel⁷¹ teklifleri kabul etmedi. Oluşturulan seçim hükûmetinin ardından kamu kurum ve kuruluşlarına atamaları durduran bir genelge çıkartılmıştır.⁷²

Kurulması

Anayasa uyarınca TBMM Başkanlığı, partilerin milletvekili sayılarına göre seçim hükûmetindeki kontenjanlarını hesapladı. Buna göre, başbakanlık ve anayasaya göre bağımsız olması gereken 3 bakan haricinde AK Parti'ye 11, CHP'ye 5, MHP ve HDP'ye üçer bakanlık düştü.⁷³ CHP ve MHP bakanlıkları reddedeceklerini, HDP ise kabul edeceğini duyurdu. Buna karşın, bakanlık teklifi alanlardan MHP'li Tuğrul Türkeş parti kararının aksine bakanlığı kabul etti, HDP'li Levent Tüzel ise parti kararının aksine kabul etmedi.

Bakan olarak bağımsız isimlerden oluşan 11 bakandan dördünün eski AK Partili olması da kamuoyunda tartışıldı.⁷⁴ Anayasanın 114. maddesi gereğince geçici bakanlar kurulu hakkında göreve başlarken güven oylaması yapılmadı.⁷⁵⁷⁶

<table> <tbody> <tr class="odd"> <td><table> <thead> <tr class="header"> <th><p><strong><a href="Adalet_ve_Kalkınma_Partisi" title="wikilink">AK Parti</a></strong> </p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>style="background: #fdc400" width:70px;" colspan="3"|</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Teklif götürülen</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Numan_Kurtulmuş" title="wikilink">Numan Kurtulmuş</a></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Cevdet_Yılmaz" title="wikilink">Cevdet Yılmaz</a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Mehmet_Şimşek" title="wikilink">Mehmet Şimşek</a></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Mehmet_Müezzinoğlu" title="wikilink">Mehmet Müezzinoğlu</a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Nabi_Avcı" title="wikilink">Nabi Avcı</a></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Fikri_Işık" title="wikilink">Fikri Işık</a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Nihat_Zeybekçi" title="wikilink">Nihat Zeybekçi</a></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Akif_Çağatay_Kılıç" title="wikilink">Akif Çağatay Kılıç</a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="İdris_Güllüce" title="wikilink">İdris Güllüce</a></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Veysel_Eroğlu" title="wikilink">Veysel Eroğlu</a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Parti kararı</p></td> </tr> </tbody> </table></td> <td><p> </p></td> <td><table> <thead> <tr class="header"> <th><p><strong><a href="Cumhuriyet_Halk_Partisi" title="wikilink">CHP</a></strong> </p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>style="background: #d50000" width:70px;" colspan="3"|</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Teklif götürülen</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Erdoğan_Toprak" title="wikilink">Erdoğan Toprak</a></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Gülsün_Bilgehan" title="wikilink">Gülsün Bilgehan</a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Tekin_Bingöl" title="wikilink">Tekin Bingöl</a></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="İlhan_Kesici" title="wikilink">İlhan Kesici</a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Parti kararı</p></td> </tr> </tbody> </table></td> <td><p> </p></td> <td><table> <thead> <tr class="header"> <th><p><strong><a href="Milliyetçi_Hareket_Partisi" title="wikilink">MHP</a></strong> </p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>style="background: #870000" width:70px;" colspan="3"|</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Teklif götürülen</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Meral_Akşener" title="wikilink">Meral Akşener</a></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Ahmet_Kenan_Tanrıkulu" title="wikilink">Kenan Tanrıkulu</a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Parti kararı</p></td> </tr> </tbody> </table></td> <td><p> </p></td> <td><table> <thead> <tr class="header"> <th><p><strong><a href="Halkların_Demokratik_Partisi" title="wikilink">HDP</a></strong> </p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>style="background: #b000b8" width:70px;" colspan="3"|</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Teklif götürülen</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Levent_Tüzel" title="wikilink">Levent Tüzel</a></p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Müslüm_Doğan" title="wikilink">Müslüm Doğan</a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Parti kararı</p></td> </tr> </tbody> </table></td> </tr> </tbody> </table>

Sonrası

31 Ağustos 2015 tarihinde başbakan yardımcılarının görev dağılımı belli oldu.⁷⁷ 1 Eylül 2015'te Başbakan Ahmet Davutoğlu'nun imzaladığı Başbakanlık genelgesiyle seçim hükûmetindeki bakanların atama yapması durduruldu.⁷⁸

Partisi MHP'nin teklifi reddetme kararı almasına rağmen bakanlık teklifini kabul eden Tuğrul Türkeş 5 Eylül 2015'te MHP'den ihraç edildi.⁷⁹ 18 Eylül 2015 tarihinde ise Adalet ve Kalkınma Partisi'ne geçerek Kasım 2015 Türkiye genel seçimleri için bu partiden milletvekili adayı oldu.⁸⁰

Partisi HDP'nin teklifi kabul etme kararına rağmen bakanlık teklifini reddeden Levent Tüzel, Kasım 2015 Türkiye genel seçimleri'nde partisi tarafından milletvekili adayı olarak gösterilmedi.⁸¹

22 Eylül 2015 tarihinde HDP'li Avrupa Birliği Bakanı Ali Haydar Konca ve Kalkınma Bakanı Müslüm Doğan istifa etti.⁸² Aynı gün boşalan Avrupa Birliği Bakanlığı'na Beril Dedeoğlu, Kalkınma Bakanlığı'na ise Cüneyd Düzyol getirildi.⁸³

Kabine üyeleri

Görev	İsim	Başlangıç	Son	Parti
Başbakan		Ahmet Davutoğlu	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Başbakan Yardımcıları
Başbakan Yardımcısı Hükûmet Sözcüsü		Numan Kurtulmuş	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Başbakan Yardımcısı		Cevdet Yılmaz	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Başbakan Yardımcısı		Yalçın Akdoğan	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Başbakan Yardımcısı		Tuğrul Türkeş	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
	Bağımsız
	Adalet ve Kalkınma Partisi
Bakanlar
Adalet Bakanı		Kenan İpek	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı		Ayşen Gürcan	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Avrupa Birliği Bakanı		Ali Haydar Konca	28 Ağustos 2015	22 Eylül 2015
	Beril Dedeoğlu	22 Eylül 2015	24 Kasım 2015
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı		Fikri Işık	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı		Ahmet Erdem	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Çevre ve Şehircilik Bakanı		İdris Güllüce	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Dışişleri Bakanı		Feridun Sinirlioğlu	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Ekonomi Bakanı		Nihat Zeybekci	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı		Ali Rıza Alaboyun	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Gençlik ve Spor Bakanı		Akif Çağatay Kılıç	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı		Kutbettin Arzu	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Gümrük ve Ticaret Bakanı		Cenap Aşçı	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
İçişleri Bakanı		Selami Altınok	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Kalkınma Bakanı		Müslüm Doğan	28 Ağustos 2015	22 Eylül 2015
	Cüneyd Düzyol	22 Eylül 2015	24 Kasım 2015
Kültür ve Turizm Bakanı		Yalçın Topçu	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Maliye Bakanı		Mehmet Şimşek	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Millî Eğitim Bakanı		Nabi Avcı	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Millî Savunma Bakanı		Vecdi Gönül	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Orman ve Su İşleri Bakanı		Veysel Eroğlu	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Sağlık Bakanı		Mehmet Müezzinoğlu	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı		Feridun Bilgin	28 Ağustos 2015	24 Kasım 2015